चिप्स डिजिटल हीरा हुन्: प्रधानमन्त्री

प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदीले आज नयाँ दिल्लीको यशोभूमिमा भारतको सेमिकन्डक्टर पारिस्थितिकी प्रणालीलाई उत्प्रेरित गर्ने उद्देश्यले ‘सेमिकन इण्डिया - 2025’ को उद्घाटन गरे। उपस्थित जनसमूहलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्रीले भारत र विदेशका सेमिकन्डक्टर उद्योगका प्रमुख कार्यकारी अधिकारी र उनीहरूका सहयोगीहरूको उपस्थितिप्रति आभार व्यक्त गरे। उनले विभिन्न देशबाट आएका विशिष्ट अतिथि, स्टार्ट-अपहरूसँग सम्बन्धित उद्यमी र देशभरका विभिन्न राज्यहरूबाट आएका युवा विद्यार्थीहरूलाई स्वागत जनाए।

श्री मोदीले भने अनुसार उनी हिजो राति जापान र चीनको भ्रमणबाट फर्किए अनि आज आकांक्षा र आत्मविश्वासले भरिएको यशोभूमिमा दर्शकहरूमाझ उपस्थित भए। प्रविधिप्रतिको आफ्नो जोशको उल्लेख गर्दै उनले सधैँ स्वाभाविक र सर्वविदित रहेको उल्लेख गर्दै प्रधानमन्त्रीले भनेस जापानको आफ्नो हालैको भ्रमणको क्रममा उनले जापानी प्रधानमन्त्री महामहिम श्री शिगेरु इशिबासँगै टोकियो इलेक्ट्रोन कारखानाको भ्रमण गर्ने अवसर पाए। उनले उल्लेख गरे अनुसार त्यो कम्पनीका सीईओ आज दर्शकहरूमाझ उपस्थित छन्। प्रधानमन्त्रीले जोड दिँदै भने अनुसार प्रविधिप्रतिको आफ्नो झुकावले उनलाई बारम्बार यस्ता समारोहहरूमा ल्याउँछ। उनले आज दर्शकहरूमाझ उपस्थित भएर आफूलाई धेरै खुशी लागेको उनले बताए।

40 देखि 50 भन्दा अधिक देशका प्रतिनिधित्व सहित विश्वभरका सेमीकन्डक्टर क्षेत्रका विज्ञहरूको उपस्थितिलाई ध्यानमा राख्दै श्री मोदीले के कुरामा जोड दिए भने भारतको नवाचार र युवा शक्ति पनि कार्यक्रममा स्पष्ट रूपमा विद्यमान छ। उनले भने, यो अनौठो संयोजनले एक स्पष्ट सन्देश दिन्छ, विश्वले भारतलाई भरोसा गर्छ, विश्वले भारतमा विश्वास गर्छ र विश्व भारतसँग मिलेर सेमीकन्डक्टर भविष्य निर्माण गर्न तयार छ। प्रधानमन्त्रीले सेमिकन इण्डियामा उपस्थित सबै विशिष्ट अतिथिहरूलाई स्वागत जनाए तथा विकसित र आत्मनिर्भर राष्ट्रतर्फको भारतको यात्रामा उनीहरू महत्त्वपूर्ण साझेदार भएको पुष्टि गरे।

हालै जारी गरिएको यस वर्षको पहिलो त्रैमासिकको जीडीपी तथ्याङ्कलाई औँल्याउँदै प्रधानमन्त्रीले भने, “फेरि एक पटक, भारतले हरेक अपेक्षा, हरेक अनुमान र हरेक पूर्वानुमानमा राम्रो प्रदर्शन गरेको छ।” उनले उल्लेख गरे अनुसार विश्वभरका अर्थतन्त्रहरूले आर्थिक स्वार्थद्वारा प्रेरित चिन्ता र चुनौतीहरूको सामना गरिरहेका बेला भारतले 7.8 प्रतिशतको विकास दर हासिल गरेको छ। श्री मोदीले जोड दिए अनुसार यो विकास सबै क्षेत्रहरू - विनिर्माण, सेवा, कृषि र निर्माण - मा देखिएको छ र सबैतिर उत्साह स्पष्ट रूपमा देखिन्छ। उनले टिप्पणी गरे अनुसार भारतको तीव्र विकासले उद्योग र प्रत्येक नागरिकमा नयाँ ऊर्जाको सञ्चार गरिरहेको छ। उनले भने, विकासको यो गति भारतलाई विश्वको तेस्रो सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र बन्नेतर्फ तीव्र गतिमा अगाडि बढाइरहेको छ।

सेमीकन्डक्टरको संसारमा प्रायः के भन्ने गरिन्छ भने ‘तेल कालो सुन थियो, तर चिप्स डिजिटल हीरा हुन्’ भन्ने कुरालाई ध्यानमा राख्दै प्रधानमन्त्रीले अघिल्लो शताब्दीमा तेलले आकार दियो र विश्वको भाग्य तेलको कुवाले निर्धारण गर्ने बताए। यी कुवाहरूबाट कति पेट्रोलियम निकालियो भन्ने आधारमा वैश्विक अर्थतन्त्रमा उतारचढाव आएको बताए। यद्यपि, उनले 21 औँ शताब्दीको शक्ति अब सानो चिपमा केन्द्रित भएको कुरामा जोड दिए। आकारमा सानो भए पनि यी चिपहरूमा वैश्विक प्रगतिलाई उल्लेखनीय रूपमा गति दिने क्षमता छ। श्री मोदीले वैश्विक सेमीकन्डक्टर बजार पहिले नै 600 बिलियन डलर पुगेको र आगामी वर्षहरूमा यो 1 ट्रिलियन डलर पार गर्ने अपेक्षा गरिएको कुरामा जोड दिए। उनले भारतले सेमीकन्डक्टर क्षेत्रमा अगाडि बढिरहेको गतिलाई ध्यानमा राख्दै यो 1 ट्रिलियन डलर बजारमा भारतको महत्त्वपूर्ण हिस्सा रहने विश्वास व्यक्त गरे।

भारतले जुन गतिमा प्रगति गरिरहेको छ, त्यसमाथि प्रकाश पार्दै श्री मोदीले 2021 मा सेमिकन इण्डिया कार्यक्रम शुरु भएको सम्झना गरे। उनले थपे कि 2023 सम्ममा भारतको पहिलो सेमिकन्डक्टर प्लान्टलाई स्वीकृति दिइएको थियो, 2024 मा धेरै प्लान्टहरूलाई स्वीकृति दिइएको थियो र 2025 मा पाँच थप परियोजनाहरूलाई स्वीकृति दिइएको छ। उनले थपे अनुसार कुल दस सेमिकन्डक्टर परियोजनाहरू अहिले सचालनमा रहेका छन्, जसमा अठार अरब डलरभन्दा अधिकको निवेश सामेल छ - 1.5 लाख करोड रुरियाँभन्दा पनि अधिक। प्रधानमन्त्रीले जोड दिँदै भने अनुसार यसले भारतमा बढ्दो वैश्विक विश्वासलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ।

सेमीकन्डक्टर क्षेत्रमा गतिको महत्त्वपूर्ण छ भन्ने कुरामा जोड दिँदै श्री मोदीले भने, “फाइलबाट कारखानासम्मको समय जति छोटो हुन्छ र कागजी कार्य जति कम हुन्छ, त्यति नै चाँडो वेफर काम शुरु हुन सक्छ।” उनले जोड दिए अनुसार सरकारले यही दृष्टिकोणका साथ काम गरिरहेको छ। ”राष्ट्रिय एकल खिड्की प्रणाली लागू गरिएको छ, जसले केन्द्र र राज्य दुवैबाट सबै अनुमोदनहरू एउटै प्लेटफर्ममा पहुँच गर्न सक्षम बनाउँछ। फलस्वरूप, निवेशकहरू व्यापक कागजी कार्यबाट मुक्त भएका छन”्, उनले थपे। प्रधानमन्त्रीले देशभरि प्लग-एण्ड-प्ले पूर्वाधार मोडेल अन्तर्गत सेमीकन्डक्टर पार्कहरू विकास भइरहेको कुरामा प्रकाश पारे, जसले जमिन, विद्युत् आपूर्ति, बन्दरगाह र विमानस्थल जडान, र दक्ष कामदार पूलमा पहुँच जस्ता सुविधाहरू प्रदान गर्दछ। उनले टिप्पणी गरे अनुसार जब यस्ता पूर्वाधारहरूलाई प्रोत्साहनका साथ जोडिन्छ, औद्योगिक विकास अपरिहार्य हुन्छ। “पीएलआई प्रोत्साहनहरूको माध्यमद्वारा होस् वा डिजाइन लिङ्क्ड अनुदानहरूको माध्यमद्वारा, भारतले सम्पूर्ण क्षमताहरू प्रदान गरिरहेको छ। यसैकारण निवेश निरन्तर आइरहेको छ”, उनले जोड दिए। भारत ब्याक एण्ड सञ्चालनभन्दा अगाड़ि बढ़िरहेको छ र पूर्ण-स्ट्याक सेमीकन्डक्टर राष्ट्र बन्ने दिशामा अगाडि बढिरहेको कुरा पुष्टि गर्दै श्री मोदीले दोहोर्याए अनुसार त्यो दिन अब टाढा छैन जब भारतको सबैभन्दा सानो चिपले विश्वको सबैभन्दा ठूलो परिवर्तनको आधार राख्नेछ। उनले भने, “हाम्रो यात्रा ढिलो शुरु भयो ... तर अब हामीलाई कसैले रोक्न सक्दैन।” प्रधानमन्त्रीले जानकारी दिए अनुसार सीजी पावरको पाइलट प्लान्टले 28 अगस्तमा अर्थात् केवल 4-5 दिनअघि सञ्चालन शुरु गरेको थियो। उनले थप जनाए अनुसार केन्सको पाइलट प्लान्ट पनि शुरु हुन लागेको छ। माइक्रोन र टाटाबाट परीक्षण चिपहरू पहिले नै उत्पादनमा छन्। उनले दोहोर्याए अनुसार व्यावसायिक चिप उत्पादन यस वर्ष शुरु हुनेछ, जसले भारतले सेमीकन्डक्टर क्षेत्रमा गरिरहेको द्रुत प्रगतिलाई जोड दिन्छ।

भारतको सेमीकन्डक्टर सफलताको कथा कुनै एक क्षेत्र वा कुनै एक प्रविधिमा सीमित नभएको कुरामा जोड दिँदै श्री मोदीले भने, भारतले एक व्यापक पारिस्थितिक प्रणाली निर्माण गरिरहेको छ - जसले डिजाइनिङ, निर्माण, प्याकेजिङ र उच्च-प्रविधि उपकरणहरू, सबै देशभित्र सामेल छन्। उनले स्पष्ट पारे अनुसार सेमीकन्डक्टर अभियान एक फ्याब स्थापना गर्ने वा एक चिप उत्पादन गर्नेमा सीमित छैन। “बरु, भारतले एक बलियो सेमीकन्डक्टर पारिस्थितिक प्रणाली निर्माण गरिरहेको छ जसले राष्ट्रलाई आत्मनिर्भर र वैश्विक रूपमा प्रतिस्पर्धी बनाउनेछ”, प्रधानमन्त्रीले थपे।

भारतको सेमीकन्डक्टर अभियानको अर्को प्रमुख विशेषतालाई रेखाङ्कित गर्दै श्री मोदीले भने, देश विश्वका सबैभन्दा उन्नत प्रविधिहरूसँगै यस क्षेत्रमा अगाडि बढिरहेको छ। उनले भने अनुसार भारतको ध्यान घरेलु रूपमा निर्मित चिप्सको माध्यमद्वारा उदीयमान प्रविधिहरूलाई सशक्त बनाउनु हो। प्रधानमन्त्रीले उल्लेख गरे अनुसार नोएडा र बेङ्गलुरुमा विकास भइरहेका डिजाइन केन्द्रहरूले विश्वका केही सबैभन्दा उन्नत चिपहरूमा काम गरिरहेका छन् - अरबौँ ट्रान्जिस्टरहरू भण्डारण गर्न सक्षम छ। उनले जोड दिए अनुसार यी चिपहरूले 21 औँ शताब्दीको इमर्सिभ प्रविधिहरूलाई शक्ति दिनेछन्। वैश्विक सेमीकन्डक्टर क्षेत्रले सामना गरिरहेका चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्रीले भारत सक्रिय रूपमा तिनीहरूलाई पार गर्न काम गरिरहेको पुष्टि गरे। उनले शहरहरूमा अग्ला भवन र प्रभावशाली भौतिक पूर्वाधारहरू देखिए पनि तिनीहरूको जग स्टीलमा टिकिरहेको टिप्पणी गरे। यसरी नै, भारतको डिजिटल पूर्वाधारको जग महत्त्वपूर्ण खनिजहरूमा टिकेको छ। श्री मोदीले भारत हाल राष्ट्रिय महत्त्वपूर्ण खनिज मिशनमा काम गरिरहेको र घरेलु रूपमा दुर्लभ खनिजहरूको माग पूरा गर्नका लागि प्रतिबद्ध रहेको बताए। उनले थपे कि पछिल्ला चार वर्षमा महत्त्वपूर्ण खनिज परियोजनाहरूमा उल्लेखनीय प्रगति भएको छ।

सरकारले सेमीकन्डक्टर क्षेत्रको विकासमा स्टार्ट-अप र एमएसएमईहरूको लागि महत्त्वपूर्ण भूमिकाको परिकल्पना गरेको कुरालाई जोड दिँदै प्रधानमन्त्रीले भारतले विश्वको सेमीकन्डक्टर डिजाइन प्रतिभाको 20 प्रतिशत योगदान पुर्याउँछ र देशका युवाहरूले सेमीकन्डक्टर उद्योगको लागि सबैभन्दा ठूलो मानव पूँजी कारखानाको प्रतिनिधित्व गर्छन् भन्ने कुरामा प्रकाश पारे। युवा उद्यमी, नवप्रवर्तक र स्टार्ट-अपहरूलाई सम्बोधन गर्दै श्री मोदीले उनीहरूलाई अगाडि आउन आग्रह गरे तथा सरकार उनीहरूसँग काँधमा काँध मिलाएर उभिएको आश्वासन दिए। उनले डिजाइन लिङ्क गरिएको प्रोत्साहन योजना र चिप्स-टु-स्टार्टअप कार्यक्रम विशेष रूपमा उनीहरूका लागि डिजाइन गरिएको कुरामा पनि जोड दिए। उनले के घोषणा पनि गरे भने डिजाइन लिङ्क गरिएको प्रोत्साहन योजना यसका उद्देश्यहरू राम्रोसँग पूरा गर्न पुनर्संरचना गरिँदैछ। प्रधानमन्त्रीले भने अनुसार सरकार यस क्षेत्रमा भारतीय बौद्धिक सम्पत्ति (आईपी) विकास गर्न प्रतिबद्ध छ। उनले थपे अनुसार हालै शुरु गरिएको राष्ट्रिय अनुसन्धान कोषले रणनीतिक सम्बन्धको माध्यमद्वारा यस प्रयासलाई पनि समर्थन गर्नेछ। धेरै राज्यहरूले सेमीकन्डक्टर मिशनमा सक्रिय रूपमा भाग लिइरहेका छन्, धेरैले यस क्षेत्रको लागि विशेष नीतिहरू बनाएका छन्, प्रधानमन्त्रीले भने अनुसार यी राज्यहरूले समर्पित पूर्वाधार विकासमा ध्यान केन्द्रित गरिरहेका छन्। उनले सबै राज्यहरूलाई सेमीकन्डक्टर पारिस्थितिक प्रणाली निर्माण गर्न र आफ्नो क्षेत्र भित्र निवेश वातावरण बढाउन एकअर्कासँग स्वस्थ प्रतिस्पर्धामा संलग्न हुन आह्वान गरे।

प्रधानमन्त्रीले भने, “भारत सुधार, प्रदर्शन र रूपान्तरणको मन्त्रको अनुसरण गरेर यो चरणसम्म पुगेको छ। अर्को पुस्ताको सुधारको नयाँ चरण चाँडै शुरु हुनेछ।” उनले के कुराको पुष्टि गरे भने भारत सेमीकन्डक्टर मिशनको अघिल्लो चरणमा काम चलिरहेको छ। उपस्थित सबै निवेशकहरूलाई सम्बोधन गर्दै उनले खुला हृदयले उनीहरूलाई स्वागत जनाउन भारतको तत्परता व्यक्त गरे र भने, “डिजाइन तयार छ। मास्क तयार छ। अब सटीक कार्यान्वयन र ठूलो मात्रामा वितरणको समय हो।” उनले जोड दिए अनुसार भारतका नीतिहरू छोटो अवधिका सङ्केतहरू होइनन् तर दीर्घकालीन प्रतिबद्धताहरू हुन् र प्रत्येक निवेशकका आवश्यकताहरू पूरा हुने आश्वासन दिए। “त्यो दिन अब टाढा छैन जब संसारले भन्नेछ: भारतमा डिजाइन गरिएको, भारतमा निर्मित, विश्वद्वारा विश्वसनीय”, प्रधानमन्त्रीले भने। उनले भारतको हरेक प्रयास सफल होस्, हरेक बाइट नवीनताले भरिएको होस् र यात्रा त्रुटिरहित र उच्च प्रदर्शन रहोस् भन्ने कामना व्यक्त गर्दै आफ्नो भाषणको अन्त्य गरे।

कार्यक्रममा केन्द्रीय मन्त्रीहरू श्री अश्विनी वैष्णव, श्री जितिन प्रसाद, दिल्लीकी मुख्यमन्त्री श्रीमती रेखा गुप्ता, ओडिशाका मुख्यमन्त्री श्री मोहन चरण माझी लगायत अन्य विशिष्ट व्यक्तिहरू उपस्थित थिए।